6.1. İş Rollerine ve İş Becerilerine Olan Etkisi

“Yapay zekâ her yerde. Gelecekteki o kadar büyük, korkutucu bir şey değil. Yapay zekâ burada bizimle.” — Fei-Fei Li

Çoğu arkadaşımdan yapay zekânın iş gücüne etkisini merak eden sorular alıyorum. Kişisel olarak benim tecrübem, yapay zekânın o teknolojiyi kullanabilenlerin verimliliğini çok büyük ölçüde artırdığı yönünde. Eskiden haftalar, hatta aylar sürecek çalışmaları günlere, hatta saatlere indirmeyi başardık. Bu bölümde gözlemlediğim bu etkileri özetlemeye çalışacağım.

Yapay zekâ, tekrarlayan süreçleri otomatikleştirerek daha yaratıcı, stratejik ve yüksek değerli çalışmalara olanak sağlıyor. Geleneksel bazı roller azalırken, yapay zekânın yükselişi tamamen yeni becerilere ve mesleklere olan talebi artırıyor. Bu dönüşüm, iş dünyasında yenilikçi düşünmeyi ve hızlı uyum sağlamayı gerektiriyor. Yapay zekâ, hem işletmeler hem de bireyler için daha etkili ve verimli çalışma yolları sunarken, aynı zamanda sürekli eğitim ve beceri geliştirme ihtiyacını da beraberinde getiriyor.

İş Rolleri ve Becerilerdeki Temel Dönüşümler

Şekil 6.2. İş Rolleri ve Becerilerdeki Temel Dönüşümler.
Not. Dijital Eğitim Koordinatörlüğü. Creative Commons Lisansları (CC BY NC-ND)

Yeni Beceriler Kazanma ve Mevcut Becerileri Geliştirme

Şekil 6.3. İş Rolleri ve Becerilerdeki Temel Dönüşümler
Not. Dijital Eğitim Koordinatörlüğü. Creative Commons Lisansları (CC BY NC-ND)

Yapay zekânın yükselişi, çalışanların yeni teknik beceriler edinmesini ve yapay zekâ odaklı süreçlere uyum sağlamasını gerektiriyor.
Örnek: Üretim sektöründe çalışanların, manuel montaj işlemlerinden yapay zekâ destekli makineleri kullanmaya geçiş yapması.

Yeni İş Rollerinin Yaratılması
Yapay zekâ, veri mühendisleri, yapay zekâ etik uzmanları ve yapay zekâ eğitmenleri gibi yeni rollere olan talebi artırıyor.
Örnek: Konuşma tabanlı yapay zekâ eğitmenliği gibi yeni bir alan, chatbot’lara daha insan merkezli ve doğal tepkiler öğreterek kullanıcı deneyimini geliştirmekten sorumlu.

Mevcut İş Rollerinin Dönüşümü
Yapay zekâ, finans, lojistik ve sağlık gibi sektörlerde geleneksel rollerin verimliliğini artırıyor.
Örnek: Finans analistleri, doğal dil üretim araçları ile rapor yazımını otomatikleştirerek stratejik karar almaya odaklanabiliyor.

İş Gücünde Yapay Zekânın Avantajları

Şekil 6.4. İş Gücünde Yapay Zekâ’nın Avantajları
Not. Dijital Eğitim Koordinatörlüğü. Creative Commons Lisansları (CC BY NC-ND)

• Verimlilik Artışı
  Rutin ve zaman alıcı görevlerin otomasyonu, çalışanların stratejik ve yüksek değerli işlere odaklanmasını sağlar.

• Yeni Fırsatların Yaratılması
  Yapay zekâ, insan ve makine iş birliğini gerektiren yeni rollerin ortaya çıkmasını sağlayarak yeni iş olanakları sunar.

Not: Generative AI, Büyük Dil Modelleri ve diğer yapay zekâ teknolojilerini öğrenmek, çalışanların hem üretkenliğini artıracak hem de onları iş yerlerinde vazgeçilmez birer kaynak hâline getirecektir.

İş Gücünde Yapay Zekâ Uygulamasındaki Zorluklar ve Çözümleri

Şekil 6.5. İş Gücünde Yapay Zekâ Uygulamasındaki Zorluklar ve Çözümleri
Not. Dijital Eğitim Koordinatörlüğü. Creative Commons Lisansları (CC BY NC-ND)

1. Yeni Beceri Eksiklikleri

• Zorluk
  Yapay zekânın hızla benimsenmesi, çalışanların mevcut becerileri ile yapay zekâ sistemleriyle etkili bir şekilde çalışabilmek için gerekli beceriler arasındaki uyumsuzluğu beraberinde getirir. Pek çok çalışan, Generative AI, Büyük Dil Modelleri veya makine öğrenimi platformları gibi araçları kullanacak teknik bilgiye sahip olmayabilir. Bu durum, işletmelerin ihtiyaç duydukları yetenekleri bulma konusunda zorluk yaşamalarına neden olur.

• Çözüm – Sürekli Eğitim ve Becerilerin Geliştirilmesi

  • Eğitim Kurumları ile İş Birliği
    Üniversiteler ve internetteki eğitim platformlarıyla iş birliği yaparak endüstriye özel yapay zekâ odaklı müfredatlar ve hızlandırılmış kurslar oluşturun.

  • İş Üzerinde Eğitim
    Mentorluk programları ve yapay zekâ rehberlik araçları sağlayarak uygulamalı öğrenmeyi teşvik edin.

  • Tüm Rollerde Yapay Zekâ Okuryazarlığı
    Sadece teknik çalışanlar için değil, aynı zamanda iş liderleri ve teknik olmayan personel için de yapay zekâ eğitimi teşvik edilerek genel bir benimseme ve anlayış sağlanmalıdır.

2. İş Gücünün Evrilmesi

• Zorluk:
  Yapay zekâ, tekrarlayan ve manuel işleri otomatikleştirdiğinde bazı iş rolleri önemini yitirebilir. Bu durum iş kayıplarına ve ekonomik dalgalanmalara yol açabilir. Otomasyon nedeniyle işlerini kaybeden çalışanlar, yeterli destek sistemleri olmadan yeni iş bulmakta zorlanabilir.

• Çözüm – Yeniden Eğitim ve Yeniden Yerleştirme Programları

  • Yapılandırılmış Programlar
    İşsiz kalan çalışanları, yapay zekâ sistemlerini izleme, veri etiketleme ve yapay zekâ etik uyumu gibi yeni ortaya çıkan rollere hazırlayın.

  • Evrensel Temel Gelir (UBI) Tartışmaları
    Hükümetler ve politika yapıcılar, ekonomik geçiş dönemlerinde finansal istikrar sağlamak için Evrensel Temel Gelir gibi sosyal güvenlik mekanizmalarını değerlendirmelidir.

  • Yapay Zekâ ile Desteklenmiş İşler
    İşler, çalışanların yapay zekâ araçlarıyla birlikte çalışmasını sağlayacak şekilde yeniden tasarlanarak yapay zekânın çalışanların yerini alması önlenebilir.

3. Değişime Direnç

• Zorluk
  Çalışanlar, bilinmezlik korkusu, iş güvenliği kaygıları veya yeni teknolojileri kullanma konusundaki özgüven eksikliği nedeniyle yapay zekâ araçlarını benimsemekte direnç gösterebilir.

• Çözüm – Değişim Yönetimi Programları

  • Uygulamalı Gösterimler
    Yapay zekânın faydalarını göstermek ve endişeleri azaltmak için pratik atölye çalışmaları ve pilot programlar sağlayın.

  • Liderlik Desteği
    Yöneticilerin ve liderlerin yapay zekâ benimsemeyi savunmasını sağlayarak örnek oluşturmaları ve organizasyon genelinde motivasyon yaratmaları teşvik edilmelidir.

Tablo 6.1

Yapay Zekâ ve İş Rolleri: Zorluklar ve Çözümler

Not. Dijital Eğitim Koordinatörlüğü. Creative Commons Lisansları (CC BY NC-ND)