İçerik Seçimi ve Öğretim Tasarımı

Ders için içerik seçmenin en iyi yolu ve öğrenenlerin sonuç için değerlendirmesine hazırlık yaparken göstermeleri gereken yetkinliğe ulaşmaları için doğal olarak ilerlemelerini nasıl ayarlanacağına ilişkin konular ele alacağız.

Öğretim tasarımı, öğrenmenin üç psikolojik prensibini esas alır: “Davranışçı”, “Bilişselci” ve “Yapılandırmacı”.

Davranış psikolojisi, öğrenende bir “davranış” oluşturmak için öğrenme materyalinde tekrarlamayı ve pekiştirmeyi savunur.

Bilişsel psikoloji, bir öğrenme süreci oluşturmak için öğrenenin duyularını harekete geçirmeye odaklanır.

Yapısalcı psikoloji, öğrenenin kendi deneyimini ve kişisel yorumunu önemser.

Bu ilkelerin sunulması amacıyla sağlam bir temel oluşturmak için öğrenme materyalleri:

• Mevcut içerik,
• Öğrenene pratikte rehberlik etme,
• Öğrenen tarafından bağımsız pratik sağlama,
• Öğrenenin ne kadar iyi olduğunu değerlendirme.

Öğrenen ve program arasındaki etkileşim sağlanır ve öğrenen motivasyonla desteklenir. Yetenekli öğretim tasarımcıları, öğrenme içeriğinin onu sağlayan teknolojiyle ikincil hâle gelmemesi gerektiğini bilir. Ayrıca önceki öğrenmeyi etkinleştirir, yeniliklerin ne olduğunu gösterir, öğrenenlere yeni öğrenmelerini uygulama fırsatları verir ve güncel olanı önceki öğrenmeyle bütünleştirir. (https://emeraldworks.com/resources/blog/tips-and-expertise/principles-instructional-design)

Öğrenme Koşulları Oluşturma

İçerikleri hazırlarken amaca ve hedef kitleye ulaşmak için içerikleri doğru bir şekilde muhatabına ulaştırmanın yanı sıra doğru ve sağlıklı bir bağlantı kurabilmeniz gerekir. Tüm bu şartları yerine getirdiğinizde daha iyi bir öğrenme gerçekleşecektir.

Kursu hazırlarken Robert Gagne’nin ideal öğrenme koşullarının 9 etkinlikten ilki olan dikkat çekmeyi hatırlayalım. Onun dikkat çekmek olarak tanımladığı ilk olay kritiktir. Öğrenenleri zihinsel olarak uyarırsanız beyinlerindeki alıcıları etkinleştirir ve böylece dikkat etme olasılıkları yükselir. (Robert M. Gagne, 1970, 279-281)

Dikkatlerini çektikten sonra aşağıdaki etkinlikleri geliştirmeniz gerekir:

• Öğrenenleri hedefler hakkında bilgilendirin ve beklenti düzeyleri oluşturun.
• Kurs hedeflerinizle ilgili önceki öğrenmelerin hatırlanmasını teşvik edin.
• Öğretim içeriği sunun.
• Kategoriler ve diziler oluşturarak öğrenenlerinize rehberlik yapın.
• Performansı ve uygulamayı teşvik edin.
• Geri bildirim sağlayın. (Otomatik olarak veya kişiselleştirilmiş)
• Performansı değerlendirin.
• Bilgiyi bir işe veya diğer etkinliklere uygulayın.

Gagne’nin davranışçı ekolü temsil ettiğini hatırımızda tutarak performansa çok ağırlık verdiğine dikkat edelim. Vygotsky gibi diğer teorisyenler de sosyal öğrenmeye daha fazla eğilip tartışma forumlarına daha fazla önem verirler. Moodle’ın ders etkinliği birçok yönden “eğitici olayların” somutlaşmış hâlidir ve geliştirilebilmesinin yanı sıra ilgi çekici ve eğlenceli olabilir.

Bilişsel Destek Kullanma

Kurslar yapısalcılık yaklaşımını kullanır. Bu da öğrenenin bir ünitede edindiği bilgileri bir sonraki ünitede kavramı veya beceriyi öğrenmek için kullanması anlamına gelir. Bu, özünde genellikle bilişsel destek (scaffolding) olarak adlandırdığımız olgudur. Bilişsel destek, Vygotsky’nin sosyal ve taklit öğrenme kavramlarını, insanların gruplarda ve sınıflarda birbirlerinden nasıl öğrendiklerini açıklamak için kullanan Bruner (1975) tarafından geliştirilen bir kavramdır. Vygotsky, çocukların öğretenleri ve diğerlerini gözlemledikçe öğrendiklerini ve uygulamaları benimsedikçe normlara uyana kadar davranışlarında değişiklik yapmak için başkaları tarafından koçluk yapıldığını düşünmeye devam ediyor.

Her hâlükârda nerede ve ne zaman olursa olsun, öğrenenlerinizin kısmen çözülmüş problemleri görmelerine ve problemler üzerinde çalışmalarına izin verin. Akranlar, bir şeyleri bağımsız olarak yapabilme beklentisiyle kısmi çözümler, model denemeler ve kısmen çözülmüş problemler sundukları için aynı zamanda birbirleri için eğitim çarkları veya destek (scaffolding) olabilirler.

Hedefe Dayalı Öğrenme

Roger Schank’ın hedefe dayalı öğrenmesi, “başarısızlıkla öğrenme” ilkesine dayanan sürükleyici bir yaklaşımdır. Kritik hatalara odaklanır ve vaka tabanlı simülasyonlar da dâhil olmak üzere bir dizi içerik türüyle çalışır. Tasarımcı bir senaryo üretir ve öğrenenin hata yapmasına izin verir. Öğrenen, özel ders veya mentörlük almadan önce programa devam edemez. Geri döndüğünde umulur ki aynı hatayı yapmaz ve senaryo boyunca ilerler. Bu yaklaşım, bağımsız öğrenenler için iyi çalışır ve öğrenen yalnızca hata yaptığında kontrol edildiğinden öğrenmeyi gerçekleştirmenin hızlı bir yolunu sağlayabilir.

Ders modülü yukarıda bahsettiğimiz “Vaka Temelli Öğrenme”de olduğu gibi öğrenenlere gerçek hayattan örnekler verilerek deneme yaparak onların öğrenmeleri sağlanır. (Thomas, 2021)

Kavram Oluşturmaya Yardımcı Olmak İçin Öbekleme Kullanma

Öğrenenlerinizin bilgi yığınları arasında kaybolmasını önlemek için bu bilgileri grup ve kategorilere ayırarak onlara sunmanız faydalı olacaktır. Aksi hâlde öğrenenler, ağaca bakmaktan ormanı göremeyecektir.

Ders etkinliği özünde “öbekleme” kavramı etrafında şekillenir. Birbiriyle ilgili materyalleri bir araya koymanıza izin verir ve bilgi veya beceri gösterildikten sonra sizi farklı bir seviyeye yönlendirir. Değerlendirmelerde öğrenenler, edindikleri ve çalışma hafızalarında bulunan bilgileri, yeni içeriklere uyguladıkları önceki bilgi ve deneyimlere bağlanmak için kullanırlar.

İçeriğinizi geliştirirken öğrenenlerin çalışma belleklerini kullanarak bilgilere erişmelerine ve almalarına yardımcı olmak için düzenlemenin, sınıflandırmanın ve kategorilere ayırmanın yollarını düşünün. Öğrenenlerin belirleme, tanımlama ve açıklama gibi alt düzey ve temel bilişsel görevlerde ustalaşmalarına yardımcı olmak istediğinizde bunların kursun başlarında yapılacak yararlı etkinlikler olduğunu unutmayın.

Duygulara Hitap Edin

Anlatmak istediğiniz konuları ve kavratmak istediğiniz içerikleri öğrenenlere sunarken onların duygu ve düşüncelerine de hitap etmeyi unutmayın. Öğrenenleri öğrenme etkinliğine ne kadar dâhil ederseniz öğrenme o oranda verimli gerçekleşecektir.

Dikkatleri Canlı Tutun

Ders işleme sürecinde pek çok uyarana maruz kalan öğrenenlerinizin bir süre sonra dikkatleri dağılacaktır. Dolayısıyla ders sürecinde öğrenenlerin yeniden dikkatlerini toplamanız gerecektir. Bunun için yeni konuları önceki konularla ilişkilendirerek anlatın. Onları tartışmalara katılmaları için teşvik edin.

Dikkati canlı tutmak için birçok strateji vardır. Bunlardan biri tartışma alanına ilginç içerikler eklemektir. Bir diğeri ise hem düşünmeyi kışkırtan hem de öğrenenlerin kendi deneyimiyle bağlantılı olan ve bunu yaparken önceki bilgileri içeren öğretici materyaller eklemektir. Son olarak öğrenene gerçekten önem vermenin bir yolunu bulmak her zaman oldukça önemlidir. Katılımcıların duygularını dâhil edin ve bunu olumlu ve destekleyici bir şekilde yaptığınızdan emin olun.

Öğrenenlerin dikkatlerini canlı tutmak, onları kursa geri dönmeye teşvik eder ve yüksek bir coşku düzeyiyle öğrenme eylemini sürdürmelerine yardımcı olur.

Odaklanmaya Devam Edin

Öğrenenlerin öğrenmelerini istediğiniz şeye odaklanmalarını sağlamanın birçok yolu vardır. Önemli olan, dikkat çekici taktikleri tekrarlamamak veya öğrenenlerin tamamen uymalarını sağlamak. Birçok farklı stratejiyi deneyin: Puan ekleyin, bir video parçacığı ekleyin, bir soru ekleyin, bir grafik ekleyin, bir uygulama testi veya oyunu ekleyin.

Görsel ve Çoklu Ortam Dosyalarının Kullanımı

Medya kullanımında dikkatli ve seçici olun. Öğretenlerin bazıları öğrenenin ilgisini yüksek tutabilme adına gereğinden fazla medyaya yer vermektedir. Bu durumda amaçladıkları durumun tam tersi ortaya çıkmaktadır.

Medyayı seçerken öğrenenin içeriği yansıtmak veya yeni bir şekilde ilişkilendirmek için duraklatabileceği bir konuma koyun. Ayrıca öğrenenlerin sıkılmaya veya odaklanmalarını kaybetmeye başladıklarında durumu düzeltmek için medyayı sıralayabilirsiniz. Medya, öğrenenlere yeniden odaklanmanıza yardımcı olabilir.

Medyayı kullanırken aşağıdaki hususları göz önünde bulundurun. (Foley-McCabe & Gonzalez-Flores, 2017)

• Etkili çevrim içi kurslar, ilgi çekici şekillerde bilgi sunmak ve öğrenenlerin öğrenme tercihlerine hitap etmek için çeşitli öğrenme kaynakları kullanır.
• Ortam, iletiyi etkiler. Paylaşmak istediğiniz bilgileri düşünün ve bunu açıklamanın en iyi yolunu hayal edin. Bunu kelimelerle ifade edebilir misiniz? Grafiksel bir gösterim çizimi kullanmanız mı gerekir? Yoksa hareketli bir görselle mi gösterebilirsiniz? Tüm bu iletişim biçimleri bugün çevrim içi olarak yaygındır.
• Zaman faktörlerini göz önünde bulundurun. Amacın açık ve bilgilendirici talimatlar vermek olduğunu unutmayın. Bu yüzden değerinden fazla zaman harcamayın.
• Kaynakları tüm öğrenenlerin erişebileceği biçimlerde paylaşın.

Tanısal ve Gelişimsel / İyileştirici İçerik

Moodle ile kursunuzu; daha fazla zamana, yardıma ve kursların belirli yönleri üzerinde pratik yapmaya ihtiyaç duyabilecek öğrenenlere yardımcı olacak materyal olarak tasarlayabilirsiniz. Öğrenenlerin bilgi birikim ve kapasitelerine göre daha ileri gidebilmeleri için sorulara verdikleri cevaba göre temel, orta ve ileri seviyeye uygun içerikler hazırlamak ve onlara kendi hızlarında ilerlemeleri için imkân tanımak gerekir. İşte bu noktada “uyarlanabilir öğrenme” devreye girer. Böylece öğrenenler belirli bir değerlendirmede yer almazsa bu kişiler, materyalle ilgili eğitim içeriklerine ve mevcut seviyeleriyle veya yeterlilikleriyle ilgili sorulara geri dönmek için bir bağlantıyla karşılaşırlar.

Örneğin; kendini test etme, tanılama testleri bir öğrenenin daha fazla odaklanması gereken noktaları saptamaya yardımcı olabilir. Bu durum, test öncesi ve test sonrası yaklaşımla çok benzeşse de kursunuzda ortaya çıkıyor ve öğrenenler yardım almak için durabiliyor. Örneğin; bir cebir kursu, “küçük nokta kontrolü tanılama” sınavlarını içerebilir. Tüm sınıf için gerekli olmayan ancak öğrenenin açıklarına veya boşluklara yönelik inceleme bölümüne imkân verebilir.

Moodle’ın uyarlanabilir öğrenme özellikleri özel bir eğitmen gibi çalışır.

Ödül Uygulaması

Öğrenenlere ne kadar çok pratik yapma şansı verirseniz hem gerçek hayatta girecekleri sınavlarda hem de kursun bitirme koşulu olarak belirlediğiniz etkinlik ve sınavlara kendilerini daha hazır hissedeceklerdir. Bu nedenle öğrenenlerin pratik yapabilmeleri ve ayrıca sizden veya bir çalışma arkadaşınızdan otomatik veya kişiselleştirilmiş geri bildirim almaları için birçok fırsat sağladığınızdan emin olun. Ancak sınavlarınızın ve uygulama etkinliklerinizin yapısını ve içeriklerini hazırlarken geri bildirimlerle öğrenenlerin duygularına hitap edin. Sorulara yanlış cevap verdiklerinde onlara ipuçları ve geri bildirimler gönderin. Aksi halde öğrenenler, etkinlik ve soruları yapamayacakları hissine kapılacak ve cesaretleri kırılacaktır. Soruları sorarken kazanımın seviyesine uygun olarak sorular sorun, kazanımın üstü veya konu dışı sorular sormaktan kaçının. Son sınavı çok zor veya çok kolay hâle getirmeyin. İçeriği, zorluk düzeylerini, zaman sınırlamalarını ve sınav koşullarını öğrenenlerin daha sonra girecekleri sınavlarla aynı olacak şekilde hazırlayın.

Öğrenenleri etkinliklere katılmaları için teşvik edecek küçük uygulamalar oluşturun ör. “Oyun Modülü” ile soru bankanızdan sorular seçerek öğrenenin oyun oynarken öğrenmesini sağlayın. Bazı etkinlikleri tamamlayan öğrenenler için Moodle.org sitesinden küçük ödül uygulamaları ekleyin ör. LevelXp.

Nihai Performans için Güven Oluşturun

Kursunuzdaki tüm içerik ve etkinlikler basitten karmaşığa doğru yapılandırılmalıdır. Öğrenenler kursa başlamadan önce kursu tamamlamak için neler yapmaları gerektiğini bilmeli, sürprizlerle karşılaşmamalıdırlar. Kurs süresince yapacakları ödev, katılacakları tartışma, hazırlayacakları sözlük vb. hususlar net ve anlaşılır yönergelerle açıklanmalıdır. Kurs gezintisinde kurs ve etkinlikler arasında karmaşa yaşadıklarında bir sorunla karşılaştıklarında veya bir soru sormak istediklerinde hangi kanalları ve uygulamaları kullanacaklarına ilişkin bir fikirleri olmalıdır. Örneğin; sık sorulan sorular, konu ile ilgili forumlar, sohbet etkinlikleri, konuyu derinlemesine araştırmak isteyenler için ek kaynaklar belirtilmelidir.  Böylece kursta ilerlerken yolunu kaybeden veya bir sorunla karşılaşan öğrenenler, akranlarından veya bir öğretenden destek alabileceklerini bilirlerse bu onları güven içinde ve rahat hissettirecektir.

Yeni Konuların Öz Denetimli Öğrenilmesi

Kursu, yeni bir konunun öğretilmesi için kullanın. Öğrenen, kursa hiçbir şey bilmeden başlar. Öğrenenin ilerleme hızını, kendini hazır hissettiğinde ilerleyebilmesi için neler yapabileceğini gözden geçirmeyi unutmayın.

Farklı Öğrenme Biçimleri Ekleyin

Derse yeni konu başlıkları eklediğinizde dersi tanıtıcı başlıklar da ekleyin. Farklı öğrenme stillerini destekleyerek öğrenenlere farklı tercihler sunun. Örneğin; üç düğme ekleyin ve “Okumayı mı tercih edersin?”, “Seyretmeyi mi tercih edersin?”, “Dinlemeyi mi tercih edersin?” şeklinde alternatifler ekleyin. Böylece öğrenenler arzu ettikleri tarzı seçerek kursu takip edebilirler.

Rol Değiştirme, Karar Verme ve Simülasyon Alıştırmaları

Kurs ayarlarında yaptığınız ayarlamaların öğrenenlerin seçimine göre nasıl sonuçlandığını görmek için simülasyon yapın. Bu, acil bir durumda bir hekimin hastaya hangi tedaviyi uygulayacağı veya bir satıcının agresif bir müşteriyle nasıl bir ilişkisi kuracağı ve bir sorunla nasıl baş edebileceği ile ilgili önceden tatbikat yapması gibidir. Bir eğitim kurumu her zaman moral ve ahlaki değerleri göz önünde tutarak hizmet veren bir kuruluştur. Hizmet sunarken bunu her zaman aklınızda tutun.

Etkileşimli Kurgu

Gençler (ve daha gençler) için ders modülünü “sonunu kendilerinin seçecekleri” bir hikâye şeklinde tasarlayabilirsiniz. Öğrenenler sayfada hikâyeyi okuduklarında, video seyrettiklerinde veya bir ses dosyası dinlediklerinde kahramanın nasıl hareket etmesi gerektiğine karar verirler. Karakter, tehlikeli bir durumla karşılaştığında karakter adına kararlar alarak sorumlu şekilde davranmaya kılavuzluk edecek bir tarzda tasarlanır.

Farklılaştırılmış Gözden Geçirme Kılavuzları

Öğrenenlerin bilgi, birikim ve kapasitelerine göre daha ileri gidebilmeleri için sorulara verdikleri cevaba göre temel, orta ve yüksek seviyede ilerlemeleri için onlara imkân tanınmalıdır.

Tüm Kaynaklar ve Etkinlikler İçin Ortak Olan Ayarlar

Kursunuzun haritasını çıkardıktan ve eklemek istediğiniz kaynakların ve etkinliklerin bir listesini yaptıktan sonra ayarlara göz atmaya başlamaya hazırsınız demektir. Tüm farklı kaynak ve etkinlik türlerinde bunları eklemek için ilk birkaç tıklama aynıdır. Ayrıca eklediğiniz tüm kaynaklar ve etkinlikler için seçmeniz gereken bazı ortak ayarlar var. Aşağıdaki bölümlerde bu ortak ayarlar ayrıntılı olarak incelenecektir.