3.3 Yazara Atıfta Bulunulması ve Kamu Malı

Manevi hakların süresiz (daimi) olduğu ülkelerde, eser kamu malı olsa bile eserin sahibine atıfta bulunmak zorundasınızdır. Her ülkede yasal olarak gerekli olmasa da eseri kamu malı olduktan sonra bile özgün eserin sahibini tespit etmenin ve ona atıf vermenin birçok faydası vardır. Çalışmaları kamu malı olan bir yazara atıf verilmesi sizce neden faydalı olacaktır? Kamu malı çalışmalar tekrar kullanıldığında atıf verilmesi neden teşvik edilmeli?

Pek çok topluluk, yazarlara atıfta bulunulması ve kamu malı eserlerin değerlendirilmesi için kabul edilen ve örnek uygulamalar olan bazı ilkeler benimsemiştir. Creative Commons, topluluklar tarafından kendi kurallarını oluşturmak için kullanılabilecek kamu malı yönergeleri oluşturmuştur.
CC Kamu Malı Yönergesini buradan inceleyebilirsiniz.

Çalışma bir KAM (Kütüphane, Arşiv, Müze) kurumu tarafından dijitalleştirildiyse KAM kurumuna atıfta bulunarak ve mümkün olduğunda KAM kurumuna giden bir bağlantı sağlayarak sanat eserinin menşeini belirlemek de iyi bir uygulamadır. Bölüm 4‘te TASL yaklaşımı hakkında konuştuğumuzda bunun daha fazlasını keşfedeceğiz. Bir GLAM kurumuysanız çalışmanıza nasıl atıf verilmesini istediğinizi kullanıcılarınıza açıklamak için kamu malı kılavuzlarını kullanabilirsiniz. Kullanıcılarınız için örnekler oluşturmak ve rehberlik sağlamak da iyi bir fikirdir.

Bir çalışmaya sosyal medyada nasıl atıfta bulunacağınızı merak ediyor musunuz? Europeana, The Getty ve Indianapolis Sanat Müzesi çalışanları arasında sosyal medya hesaplarında sanat eserleriyle ilgili yaptıkları çalışmalara dair bir konuşmanın bu özetini buradan okuyabilirsiniz.

Yerli Kültürel Miras / Geleneksel Kültürel Ögeler

Bazı durumlarda, Telif Hakkı Yasası kapsamında kamu malı olarak kabul edilen kültürel miras unsurları, dikkate alınması gereken diğer hususlara veya kısıtlamalara tabi olabilir. Bu, özellikle kültürel eserler, kutsal varlıklar, gelenekler veya yerli halklar ya da yerel topluluklar tarafından ve onların gözetimi altında oluşturulan diğer geleneksel kültürel ifadeler ve bilgiler için geçerlidir.

Açık olmak gerekirse bu geleneksel kültürel ögeler telif hakkıyla korunmayabilir. Ancak bu, yeniden kullanımlarının veya internette yayımlanmalarının serbest olduğu anlamına gelmez. Kültürel haklar veya çıkarlar, bunların erişimlerini ve kullanımlarını düzenleyebilecek geleneksel yasalar veya protokoller göz önüne alındığında bu kültürel ögelere saygılı davranılması gerekir. Onları çevrim içi olarak yayımlamamanız veya onların koruyucusu olan topluluk(lar)a önceden danışmadan yeniden kullanılmasına izin vermemeniz önerilir.

Koleksiyonlarda yer alan geleneksel kültürel ögeler, sahiplerinin istekleri doğrultusunda ve saygıyla kullanılmasını sağlamak konusunda kültür kurumlarının önemli bir rolü vardır. Mukurtu gibi belirli platformlar, Geleneksel Bilgi Etiketleri (Traditional Knowledge Labels) gibi etiketler yardımcı olabilir. Bu konuyu daha ayrıntılı incelemek istiyorsanız Creative Commons‘ın Geleneksel Kültürel Ögeler için KAM politikaları üzerine yürüttüğü araştırmanın sonuçlarını şu blog yazısında okuyabilirsiniz: “Yerli Kültürel Mirası Çevrim içi Paylaşmak: KAM Politikalarına Genel Bir Bakış”.

Etik Hususlar

Bir eserin telif hakkıyla korunmadığı başka durumlar da söz konusu olabilir ancak yine de onu kullanırken veya kullanıma sunarken dikkatli olmak isteyebilirsiniz. Örneğin; gizlilik konuları, ceset veya insan kalıntılarının tasvirleri, şiddet sahneleri veya diğer kültürel ya da ahlaki açıdan hassas konular, kamu malı eserler yeniden kullanılırken dikkate alınmalıdır. Bir eserin kullanımının başkaları için zararlı, yetersiz veya bağlama aykırı olup olmayacağı konusunda kendi kararınızı kullanabilir ya da belirlenmiş kurallara başvurabilirsiniz.

CC lisansları, telif hakkının olmadığı durumlarda geçerli değildir ve yeniden kullanımı tartışmalı hâle getirir. Alternatif olarak telif hakkı kısıtlarının dışında, etik kullanımı konu alan ifadeler eklenebilir.