Bölüm 3: CC Lisansının Yapısı
3.2 Ticari ve Gayri Ticari Kullanım Farkı
Gayri Ticari
Gayri Ticari “NC”, bilindiği gibi üç tip lisans (BY-NC, BY-NC-SA, BY-NC-ND) bir eserin sadece ticari olmayan amaçla kullanılmasına izin vermektedir. Gayri Ticari terimi, yasal yönetmelikte şöyle tanımlanmaktadır: “Temel amacı ticarî avantaj veya parasal karşılığı olmayan veya bu amaca yönelik olmayan (kullanım)”.
CC’nin Gayri Ticari (NC) tanımı, kullanıcıya değil kullanım şekline bağlıdır. Kâr amacı gütmeyen bir kurum veya hayır kurumu olsanız bile NC lisanslı bir eseri kullanmanız NC yasağını ihlal edebilir. Kâr amaçlı bir firma olsanız bile NC lisanslı bir eseri kullanmanız, NC yasağını ihlal etmeyebilir. Örnek olarak kâr amacı gütmeyen bir kurum, başkasına ait bir NC lisanslı eseri kâr amacıyla satamaz fakat kâr amaçlı bir firma, başkasına ait bir NC lisanslı eseri ticari olmayan amaçla kullanabilir. Bir kullanımın ticari olup olmadığı, kullanımın özelliğine göre değişmektedir. Ek bilgi ve örnekler için CC Gayri Ticari yorumlama sayfasına bakabilirsiniz.
Uyarlamalar: Lisanslar arasındaki diğer farklar, kapsadıkları eserlerin uyarlanmasına izin verip vermedikleri ve veriyorlarsa uyarlamaların paylaşılmasına ilişkin koşullardır. Lisanslı bir eserde uyarlamanın nasıl oluştuğu sorusu, geçerli Telif Hakkı Yasası‘na bağlıdır (bakınız Bölüm 2). Telif hakkının eser sahibine verdiği münhasır haklardan biri, eserin uyarlamalarını (başka bir terimle türevlerini) oluşturma hakkıdır. (Örnek olarak bir kitabı filme çekmek, bir kitabı başka bir dile tercüme etmek). Yasal açıdan neyin uyarlama olup olmadığını tam olarak saptamak bazen zordur.
Lisanslarla ilgili akılda tutulması gereken bazı faydalı bilgiler şunlardır:
- Teknik formatı değiştirmek (örnek olarak dijital ortamda bulunan lisanslı bir eserin fiziksel kopyasını oluşturmak), uyarlama sayılmaz fakat ilgili Telif Hakkı Yasası’nın başka kurallarına tabi olabilir.
- Basit gramer ve imla hatalarını düzeltmek uyarlama sayılmaz.
- Bir müzik eserini hareketli bir görüntü ile senkronize etmek (bir videoya bir müzik eseri eklemek), geçerli Telif Hakkı Yasası’nın sunduğu haklara bakılmaksızın bir uyarlamadır.
- Bir koleksiyon içinde eserleri yeniden üretmek ve bir araya getirmek, bireysel çalışmaların bir uyarlaması değildir. Örnek olarak farklı akademisyenlerin ders notlarını bir araya getirerek açık ders kitabı oluşturulması uyarlama değil koleksiyondur. Açık ders kitaplarının çoğu farklı yazarların açık eğitim kaynaklarını içeren koleksiyonlardır.
- Bir blog sayfasına, bir PowerPointe ya da bir makaleye metinle bağlantılı bir görsel eklemek, bir uyarlama oluşturmak anlamına gelmez (eğer kullanılan görsel bir adaptasyon değilse).
Görsel 21
Kamu Malı
CC lisansları gibi CC0 (okunuşu “CC sıfır”) da üç katmanlı tasarıma sahiptir: yasal kod, özet lisans, üst veri.
CC0 yasal kodu ayrıca üç yönlü bir yasal prosedür kullanır. Bazı ülkeler eser sahiplerinin, bu haklardan vazgeçerek veya feragat ederek eserlerini kamu malına dönüştürmesine izin vermemektedir. Bu nedenle CC0’da dünyadaki herkese eseri kayıtsız şartsız kullanma hakkı veren bir “geri çekilme“ lisansı bulunmaktadır. Geri çekilme lisansı, feragat herhangi bir nedenle başarısız olduğunda devreye girer. Ve son olarak hem feragat hem de “geri dönüş” lisansının uygulanabilir olmadığı nadir durumlarda, CC, CC0 uygulayan kişinin beyanlarına müdahale edecek şekilde yeniden kullanıcılara karşı telif hakkı talebinde bulunmayacağına dair bir söz (eserdeki tüm hakları teslim etme niyeti) içerir. Lisanslar gibi CC0 da bir telif hakkı aracıdır ancak aynı zamanda CC lisanslarının kapsamına girenler haricinde rekabet yasaları gibi birkaç ek hakkı da kapsar. Yeniden kullanım açısından bakıldığında ticari marka ve patent hakları gibi ayrı ayrı izne tabi tutulması gereken başka haklar, tanıtım veya gizlilik hakları gibi eserdeki üçüncü şahıs haklar olabilir.
