1.1 Temel Bilgiler

Telif hakkı, varsayılan olarak “tüm hakları saklıdır” anlayışı doğrultusunda çalışır. Creative Commons lisansları, Telif Hakkı Yasası ile uyumlu olarak çalışmaktadır fakat “bazı hakları saklıdır” yaklaşımını kullanırlar. Birkaç CC lisans seçeneği olmasına rağmen lisansların tümü bazı standart koşullar altında eserlerin kamu tarafından kullanılmalarına izin vermektedir. Bu lisanslar söz konusu izni, ilgili telif hakkı devam ettiği sürece ve kullanıcı ilgili lisans koşullarını ihlal etmediği sürece vermektedir. “CC lisansları, telif hakkının yerine geçmez, telif hakları ile uyumlu çalışır” derken kastettiğimiz budur.

Lisanslar, eserlerini kullanmaları için kamuya izin vermek isteyen eser sahipleri için ücretsiz ve isteğe bağlı olarak tasarlanmışlardır. Lisanslar yasal olarak uygulanabilir araçlar olmalarına rağmen hukukçu olmayan kişilerin kolayca kullanabileceği şekilde tasarlanmıştır.

Lisanslar üç katmanlı bir tasarım kullanılarak oluşturulmuştur:  

Görsel 15

1. Yasal kod temel bileşendir. Hukuk diliyle yazılmıştır ve mahkemelerde geçerli koşulları içermektedir. Zaman ayırarak CC BY yasal kuralları’nı okuyun ve nasıl yapılandırıldığını inceleyin. Atıf ile ilgili gerekliliklerin nerede listelendiğini bulabilir misiniz?

2. Lisans özeti, lisansların en iyi bilinen katmanıdır. Bunlar lisansın başlıca koşullarını herkesin anlayabileceği dilde açıklayan web sayfalarıdır. Bu özet bilgiler yasal açıdan geçerli değildir, sadece yasal kodları özetlemektedir. Zaman ayırarak CC BY ve CC BY-NC-ND koşullarını okuyun ve aralarındaki farkı saptayın. Her bir lisans özetinden yasal kodlara giden bağlantıları bulabilir misiniz?

3. Lisansın son katmanı, eserleri oluşturmakta, kopyalamakta, keşfetmekte ve dağıtmakta yazılımların oynadığı rolü dikkate almaktadır. Bu katman, bir eserin bir Creative Commons lisansı uyarınca kullanılabilir olup olmadığını web sitelerinin ve web hizmetlerinin saptamasını kolaylaştırmak için lisansın “makinece okunabilir” bölümüdür. Verilen başlıca hakları ve yerine getirilmesi gereken yükümlülükleri, uygulamaların, arama motorlarının ve diğer teknolojilerin anlayabileceği biçimde yazılmıştır. Bunu başarmak için yazılımların lisansları anlamasını sağlayacak CC Rights Expression Language (CC REL) adı verilen bir standart geliştirdik. Bu üst veriler CC ile lisanslanmış eserlere eklendiğinde bir arama motoru (örneğin Google detaylı arama) kullanarak CC ile lisanslanmış eserler arayan kişiler, bu eserleri daha kolay keşfedebilmektedirler.

Görsel 16