1.3 Karşınızda Creative Commons

Lessig ve arkadaşları, Eldred’in daha çok sayıda özgün eserin internette paylaşılması amacından esinlenerek içerik oluşturan, karıştıran ve paylaşan blogger sayısının artmasını dikkate alarak bir fikir geliştirdi. Creative Commons adını verdikleri bir kâr amacı gütmeyen oluşum kurdular ve 2002’de Creative Commons lisanslarını paylaştılar. İçerik oluşturuculara, bir yanda telif haklarını ellerinde tutarken öte yanda eserlerini varsayılan “tüm hakları saklıdır” kuralına kıyasla daha esnek koşullarda paylaşma olanağı veren birtakım özgür lisans yayımladılar. Telif hakkı, eser sahibi istese de istemese de kendiliğinden doğar. Bazı kişiler tüm haklarını saklı tutmak ister, bazı kişiler ise eserlerini kamu ile daha özgürce paylaşmak ister. İşte Creative Commons lisanslarının amacı, eserlerini Telif Hakkı Yasası‘yla uyumlu şekilde paylaşmak isteyen eser sahipleri için kolay bir yol oluşturmaktır.

Creative Commons lisansları, en başından beri dünya genelindeki tüm içerik oluşturucuların kullanması amacıyla tasarlanmıştır. Creative Commons’ın kurucuları, başlangıçta ABD’de yürürlükte olan Telif Hakkı Yasası’nın bir bölümüne itiraz etmek için yola çıkmıştı. Dijital teknoloji ve internet, her ne kadar insanların kültür ve bilgi paylaşımına katılmaları için yeni olanaklar sağlasa da dünya genelinde yürürlükte olan aynı düzeyde kısıtlayıcı Telif Hakkı Yasaları, paylaşılan bu ortak kültür ve bilginin kullanımını sınırlandırıyordu.

Creative Commons’ın kuruluşundan bu yana insanların paylaşım yöntemlerinde ve interneti kullanım şekillerinde çok şey değişti. Dünyanın çoğu yerinde özgün eserlerin kullanımına ilişkin kısıtlamalar arttı. Ancak paylaşma ve yeniden düzenleme (remix), dijital ortamda standarttır. Çok beğendiğiniz video derlemenizi ya da bir arkadaşınızın sosyal medyaya koyduğu fotoğrafları düşünün. Bazı durumlarda bu tür paylaşma ve yeniden düzenlemeler, Telif Hakkı Yasası’nı ihlal etmektedir ve bazı sosyal medya ağları bu tür eserlerin web üzerinde başka bir yerde paylaşılmasına izin vermemektedir.

Ders kitabı yayıncılığı, akademik araştırmalar, belgesel film ve diğer birçok alanda kısıtlayıcı telif hakkı kuralları, üreticiliği, erişimi ve yeniden düzenlemeyi kısıtlamaya devam etmektedir. İşte CC araçları bu problemleri çözmeye yardımcı olmaktadır. Günümüzde 9 milyon web sitesinde, 1.6 milyar eser Creative Commons lisansları ile lisanslanmıştır. 15 yıl önce başlayan bu büyük deney başarılı oldu, üstelik Creative Commons’ın kurucularının aklına bile gelmeyen bazı alanlarda da başarı kazandı.

Geçmişte başka açık telif hakkı lisansları da geliştirilmiştir fakat Creative Commons lisanslarını güncel olduğu ve lisansların kullanımı ücretsiz olduğu için tavsiye ederiz. Aynı zamanda; devletler, kurumlar ve bireyler tarafından açık telif hakkı lisansları için dünya genelinde standart kabul edilmeleri sebebiyle de öneririz.