1.6 Üniversitelerde ve Diğer Kurumlarda Açık Erişim Uygulamaları ve Politikaları

Açık erişim politikası, bilimsel çalışmalarını kamuya açmak isteyen araştırmacıları desteklemek için kurumların uyguladığı resmi politikadır. Bu politikalar hakemlerin incelediği makaleleri, konferans sunumlarını, hakemlerin incelediği makale taslaklarını ya da kurumsal akademik arşivlerde yer alan ön baskıları kapsayabilir. Açık erişim politikaları genelde araştırmacıların bilimsel araştırma çıktılarını daha geniş kitlelere ulaştırmalarına ilişkin önerileri içermektedir. Açık Erişim savunucusu Peter Suber, “zorunluluk” sözcüğünün açık erişim politikalarında kullanmak için iyi bir terim olmadığı aslında İngilizcedeki hiçbir sözcüğün uygun olmadığı görüşündedir. Zorunluluk olmadan da kurumlar, kütüphaneler veya telif hakkı ofisleri ile birlikte çalışarak mevcut yayıncılık uygulamalarından açık erişim yayıncılığa geçiş imkanı sunan fakülte politikaları oluşturmayı düşünebilirler.

Üniversite Politikaları

Çok sayıda üniversite, bünyelerinde çalıştırdıkları araştırmacıların yazdıkları makalelerin yayın haklarını, çalışma ellerinden çıktığı andan itibaren açık erişimli olarak yayımlamaya uygun şekilde üniversite yönetimlerine devrettikleri Açık Erişim politikalarını uygulamaktadır. Bu süreç, yayınevleriyle problemler yaşanmasına yol açmaktadır çünkü bir makalenin telif hakkı, yayıncıya devredilmeden önce üniversite o makale üzerinde resmi bir hakka sahip olmaktadır. Bu politikalar, üniversitelerin kendi kadroları tarafından yapılan araştırmalara erişmesi ve saklaması gerektiği varsayımı nedeniyle uygulanmaktadır. Örnek olarak California Üniversitesi Açık Erişim Politikasını okuyabilirsiniz. Üniversitelerin, araştırma kuruluşlarının ve akademik kurumların uyguladığı yüzlerce Yeşil Açık Erişim politikasını içeren Açık Erişim Materyal Arşivleme Politikaları Rehberinde bulunan çok sayıda kurumsal açık erişim politikasını da okuyabilirsiniz. Çalıştıkları üniversite veya kurum için açık erişim politikası hazırlamak isteyen kütüphaneciler için Harvard Açık Erişim Projesi bir araç geliştirmiştir. Açık Erişim politikaları genelde Bilimsel İletişim Ofisleri tarafından hazırlanmaktadır fakat kütüphaneciler bu politikaların hazırlanmasına çeşitli şekillerde yardım edebilirler.

Kamu Politikası

Üniversite seviyesinde Açık erişim politikalarının hazırlanmasını teşvik etmeye ek olarak kamu kaynakları ile finanse edilen araştırmaların devletin Açık Erişim politikası kapsamında kamuya sunulması da sağlanabilir. Bu uygulama genelde kamu kaynaklarından veya sponsorlardan fon alarak yapılan araştırmaların çıktılarına açık erişim koşulu konularak yapılmaktadır. Bir araştırma, ilgili makalenin arşive konulması ve/veya açık lisansla yayımlanması koşuluyla finanse edilirse o makaleye erişim ve kullanım fırsatları artmaktadır ve sonuçta araştırma fonunun değeri artmaktadır. Örnek olarak ABD Ulusal Sağlık Kurumları, Kamu Erişim Politikası uyarınca söz konusu kurumlardan fon alarak yapılan araştırmaların taslak makaleleri derhal bir hakem tarafından incelenmeli ve PubMed Central arşivine konulmalıdır, metnin son hali ise bir dergide yayımlanmasından itibaren 12 ay içinde arşive konulmalıdır.

Bilimsel ve Teknolojik Araştırmalara Adil Erişim Yasası 2012-2017 döneminde ABD Temsilciler Meclisine ve Senatosu’na sunuldu. FASTR Yasası‘na göre yıllık araştırma bütçeleri 100 milyon dolardan fazla olan federal resmi kurumlar, finanse ettikleri araştırmaların, makalelerinin hakemler tarafından incelenmesinden ve bir dergide yayımlanmasından itibaren 6-12 ay içinde söz konusu makaleleri kamuya ücretsiz olarak internet ortamında sunmalıdır. FASTR Yasası çıkarsa resmi kurumların finanse ettikleri araştırmaların, makalelerinin tüm kullanıcılara ücretsiz olarak sunulmasını ve makalelerin dijital ortamda kullanılmasını sağlayacaktır böylece araştırma sürecinde devrim yapacağı anlaşılan yeni bilgisayarlı analiz araçları kullanılabilecektir.