2.1 Temel Bilgiler

“Creative Commons lisansları telif hakkı lisanslarıdır” ifadesi, size aşağıdakileri söylemektedir:

Lisanslar sadece eser, Telif Hakkı Yasası (veya benzer başka bir yasa) kapsamında ise “işlemektedir” yani geçerlidir ve Telif Hakkı Yasası’nın getirdiği yasaklar, eserin lisans uyarınca kullanımını için de geçerlidir (bu konuda ayrıntılı bilgi aşağıda verilmiştir).

Patentler, ticari markalar, mahremiyet ve reklam hakları gibi bazı haklar, lisansların kapsamına girmemektedir ve ayrı yönetilmesi gerekmektedir.

Yukarıda açıklanan birinci kural, kamunun eseri nasıl kullanacağına ilişkin temel sınırlamadır.

İkinci kural ise eserin kullanılmasını kısıtlayan başka haklar da bulunabileceğini bildirmektedir.

Haydi şimdi lisansın telif hakkı ile birlikte kullanılması ile ilgili bölüme başlayalım.

Creative Commons lisansları bir resim, makale veya kitap gibi telif hakkı kapsamında korunabilir bir eser oluşturan ve Telif Hakkı Yasası‘nın izin verdiği kullanımların birini veya birkaçını yapma iznini kamuya vermek isteyen kişiler için uygundur. Örnek olarak eserinizi ücretsiz kopyalama ve dağıtma iznini başkalarına vermek istiyorsanız CC lisansı kullanabilirsiniz Aynı şekilde eserinizi ücretsiz dönüştürme, değiştirme veya uyarlama iznini başkalarına vermek istiyorsanız CC lisansı kullanabilirsiniz.

Fakat eserinizi okuma iznini veya videonuzu seyretme iznini başkalarına vermek istiyorsanız CC lisansı kullanmanıza gerek yoktur çünkü okuma ve seyretme, telif hakkı kapsamına giren etkinlikler arasında yer almaz.

• Adil kullanım, diğer telif hakkı sınırlamaları ve istisnalar geçerli olduğunda bu konular ile ilgili sık sorulan sorular için buraya tıklayın.
• Eser kamu malı olduğunda bu konular ile ilgili sık sorulan sorular için buraya tıklayın. ^[1] Kullanıcıların yukarıdaki senaryolar için telif hakkı lisanslarına ihtiyaçları yoktur. CC lisansı gerekmez.

Birisinin kendi ülkesinde telif hakkı kapsamında olmayan bir çalışmayı, CC ile lisanslanmaya çalışmasının nedeni sizce ne olabilir? Veya eserini CC ile lisanslayan bir kişi, Telif Hakkı Yasası tarafından yasaklanmayan bir kullanım için bile neden çalışmaları her kullanıldığında atıf bekler?

Aslında bu kişiler kanunen sahip olmadıkları haklara sahip olmak istiyor olabilirler. Fakat büyük olasılıkla telif hakkının uygulanmadığını ya da bu çalışmanın kamu malı olduğunu bilmiyorlardır. Bir başka seçenek, bilinçli bir şekilde lisans verenler eserlerinin bazı ülkelerde kamu malı, bazı ülkelerde ise kamu malı olmadığını fark edebilir ve her yerde herkesin eseri yeniden kullanabileceğinden emin olmak isterler.

Gerçek yaşamdan bir örnek verelim ve bir CC lisansını eseri 3 boyutlu (3B) baskı yapmak için kullanmak istediğinizi varsayalım. CC lisanslarının 3B baskıya nasıl uygulandığı hakkında detaylar için bu genel bilgi kaynağını okuyun. Bu durum, 3B baskı gibi yeni gelişen alanlarda yasal konuların nasıl karmaşık olabileceğine iyi bir örnektir.

CC lisanslarının kapsamına ilişkin bir başka ince fakat önemli ayrıntı, telif hakkıyla yakından bağlantılı diğer hakları da kapsamasıdır. CC lisansının yasal mevzuatında “Benzer Haklar” olarak tanımlanan bu haklar arasında bağlantılı haklar, komşu haklar ve nevi şahsına münhasır veri tabanı haklar bulunmaktadır ve bunlar bazı ülkelerde veri tabanlarının içeriklerinden bilgi alınmasını ve kullanılmasını yasaklamaktadır. Benzer Haklar hakkında bilgi için ikinci bölüme bakınız. Telif hakkında olduğu gibi CC lisans koşulları da sadece “Benzer Haklar” ile ilişkili eserler için ve CC lisanslı eseri kullanan bir kişi tarafından yapılan yeniden bir kullanım için geçerli ise uygulanabilirler.

“Creative Commons lisansları telif hakkı lisanslarıdır” söyleminin bir başka önemli unsuru, eser için lisansın kapsamadığı bazı hakların, örneğin mahremiyet hakkının bulunabilmesidir. CC lisansları, telif hakkının ve Benzer Hakların kapsamına girmeyen hakları içermemektedir bu nedenle bu tür diğer hakların ayrı yürütülmesi gerekmektedir. Bu konu hakkında sık sorulan sorular için buraya tıklayın.

Creative Commons, gerekli olmamakla birlikte eser sahiplerini çalışmanın amaçlandığı gibi yeniden kullanılmasını engelleyebilecek başka hiçbir hak olmadığından emin olmaya teşvik eder. CC lisansı verenler, eserlerinin yeniden kullanımı konusunda herhangi bir garanti vermezler. Bunun anlamı, lisans veren ayrı bir garanti vermediği takdirde eserin kullanılmasını etkileyen başka haklar bulunup bulunmadığını belirleme sorumluluğunun kullanıcıya ait olmasıdır. Bunu öğrenmek bazen kolaydır, lisans verenle görüşülebilir ve bu tür başka haklar bulunup bulunmadığı sorulabilir. CC lisanslı eserlerde kullanıcıların dikkate alması gereken konuların listesi için buraya tıklayın.