1.1 Temel Bilgiler – Özet

Farkında olmasanız da Telif Hakkı Yasası, tıpkı trafik kanunları gibi günlük yaşamınızda önemli bir yer tutar. Telif Hakkı Yasası, romanlar, operalar, kedi videoları ve kâğıt peçete üzerine yazılan notlar gibi geniş bir yelpazede yazarların veya eser sahiplerinin özgün yapıtlarını başkalarının kullanmasını sınırlandıran yasalardır.

Dünyadaki birçok ülkede uygulanmaktadır ancak ülkeden ülkeye farklılık gösterebilirler ve uluslararası anlaşmalardan kaynaklanan benzerliklere sahiptirler.

Nelerin telif hakkıyla korunabileceğinin yanında bu hakların kimin kontrolünde olduğu ve telif hakkıyla korunan bir çalışmanın yeniden kullanımı için kimin izin verebileceği konusunda dikkat etmeniz gereken bazı önemli temel bilgiler vardır.

1. Telif hakkı, telif hakkı sahiplerine birtakım özel haklar verir; başka hiç kimse izin almadan çalışmayı kopyalayamaz, dağıtamaz, kamuya açık olarak icra edemez, uyarlayamaz ya da başka bir şekilde kullanamaz.

2. Telif hakkı, özgün olan edebi ve sanatsal eserlere bazı haklar verir. Telif hakkı, resimlerden blog yazılarına kadar her şey için geçerlidir ancak tüm çalışmaların belirli bir özgünlük standardını karşılaması gerekir ki telif hakkı garanti altında olsun. Farklı ülkeler bu standardı test edecek çerçeveyi farklı şekillerde belirlerler ancak bu test genellikle bir özgünlük testi veya yazar varlığı testi olarak kabul edilir. Daha genel olarak ifade edildiğinde bu, eserin başka bir eserden kopyalanmamış olması ve eserin sahibine ait olması gerektiği anlamına gelir.

3. Telif hakkı, olgusal gerçekleri veya düşünceleri korumaz, yalnızca bu gerçeklerin veya düşüncelerin ifade edilişlerini korur. Bir düşünce ile bu düşüncenin ifadesi arasındaki fark zor olabilir ancak bunun anlaşılması oldukça önemlidir. Telif Hakkı Yasası, içerik üreticilerine bir düşüncenin ifade edilmesi üzerinde kontrol hakkı verirken telif hakkı sahibine düşüncenin kendisine sahip olma ya da özel olarak kontrol etme izni vermez.

4. Genel bir kural olarak bir eser oluşturulduğu anda telif hakkı otomatik olarak oluşur ancak bazı ülkeler telif hakkı vermeden önce eserin somut bir ortamda oluşturulmasını şart koşar. Amerika Birleşik Devletleri gibi somut ortamda oluşturma gerektiren ülkelerde, siz şiirinizi yazana, bir şarkı kaydedene veya başka bir şekilde çalışmanızı sabit bir biçimde kaydedene kadar bir telif hakkınız yoktur. Yerel telif hakkı ofisine kaydolmak genellikle telif hakkı sahibine belirli avantajlar sağlar ve yazarlığınızı resmi olarak kaydetmenize izin verir ancak telif hakkı koruması elde etmek için kayıt gerekli değildir.

5. Telif hakkı koruması uzun süreli bir korumadır. Bu konu ile ilgili daha ayrıntılı bilgiler sonraki bölümlerde yer almakta ancak şimdilik telif hakkının uzun bir süre, genellikle eser sahibinin ölümünden sonra onlarca yıl sürdüğünü bilmek yeterli olacaktır.

6. Telif hakkı koruması ile kamu yararı arasında bir denge vardır. Telif hakkı sahiplerine tanınan haklar kimi zaman ifade özgürlüğü hakları, bilgiye erişim hakkı ve engellilerin ihtiyaçları gibi diğer kamu menfaatlerine aykırı olarak değerlendirilebilir. Telif hakkı korumalarının kamu yararına hizmet etmek için sınırlandırılabileceği durumlar vardır.